Bestuurder en enterprisearchitect: ieder zijn vak

In mijn jarenlange praktijk ben ik veel verschillende opinies tegengekomen over wat het toepassingsgebied, doel en verantwoordelijkheid van de enterprisearchitect zouden zijn. Dit nog los van de verschillende definities en termen die voor deze functie gehanteerd worden.

Zonder nu in een definitiediscussie te vervallen wil ik duidelijk maken dat de functie van de enterprisearchitect volgens mij gaat over de samenhang van en tussen de zin- en vormgeving van een organisatie/enterprise inclusief de transactieomgeving.

In de praktijk verneem ik geluiden als dat de enterprisearchitect verantwoordelijk zou zijn voor het ‘ontwerpen van een organisatie’. Naar mijn mening echter is dat de verantwoordelijkheid van de CEO c.q. daaraan gelijkgestelde benamingen. En afhankelijk van het besturingsmodel waar die in moet opereren is die dat alleen dan wel met een paar medebestuurders. De CEO wordt dan ook wel eens de ‘architect’ van de organisatie genoemd. Daarbij geloof ik over het algemeen niet in ‘het ontwerpen van een organisatie’, maar veel meer in de ondersteunende rol van de enterprisearchitect in de evolutionaire ontwikkeling daarvan.

Ook verneem ik geluiden als dat de enterprise- c.q. informatiearchitect verantwoordelijk zouden zijn voor de inrichting van de informatievoorziening. Naar mijn mening is daar de CIO voor verantwoordelijk. En ook hier, afhankelijk van het bestaande besturingsmodel, is die dat alleen c.q. gezamenlijk met enkele andere bestuurders. Net zo goed als een HRM-directeur verantwoordelijk is voor de opzet en uitvoering van het medewerkersbeleid en een marketingdirecteur dat is voor de opzet en uitvoering van het marketingbeleid. Dat een CIO zich laat ondersteunen door een informatiearchitect die, gezamenlijk met data-, ontwikkel-, security-, beheer- en andere specialisten oplossingen voor vraagstukken op het gebied van informatievoorziening ontwikkelt, is evident. Zo zijn afhankelijk van de situatie programma- en projectleiders, product owners en squadleiders verantwoordelijk voor een succesvolle realisatie van oplossingscontouren voor vraagstukken.

Waar is de enterprisearchitect dan wél verantwoordelijk voor en wat is dan het toepassingsgebied en doel van de enterprisearchitect?

Naar mijn mening is dat heel kort samengevat: het subject van enterprisearchitectuur is ‘sturen op samenhang’ en het object is ‘performanceverbetering’. In deze optiek is het toepassingsgebied van de enterprisearchitectuurfunctie ‘sturen op samenhang’, en de verantwoordelijkheid om te komen tot een zo optimaal mogelijke samenhang met als doel het bereiken van performanceverbetering. Wat populairder samengevat: enterprisearchitecten zijn de verbeteraars en bewakers van de samenhang en beogen daarmee de organisatie beter te laten presteren.

En dat betreft dan de samenhang op alle niveaus. De enterprisearchitect verbetert en bewaakt de samenhang op het totale niveau van de enterprise en haar transactieomgeving. De informatie architect doet dit op het gebied van de informatievoorziening. De business/domein architect doet dit op een businessgebied als HRM, Procesinrichting, Marketing, et cetera. Of op een bepaald aspectgebied als security of compliancy. Een solution architect doet dit op het gebied van een te realiseren oplossing.

Ook stemmen al deze architecten onderling de samenhang tussen hun gebieden af en verbeteren en bewaken zo de samenhang integraal, zowel horizontaal als verticaal.

Om te kunnen sturen op samenhang moet de architect in staat zijn om de samenhang te duiden, expliciet te maken. In de methode GEA (General Enterprise Architecting) geschiedt dit via een tiental samenhangende elementen. Vijf op zingevingsniveau en vijf op vormgevingsniveau. Op zingevingsniveau zijn dit missie, visies, kernwaarden, doelen en strategieën. De enterprisearchitect is dus niet verantwoordelijk voor de ontwikkeling van de inhoud van deze elementen maar wel voor de samenhang daartussen. In mijn opinie heeft die een adviesrecht en adviesplicht om te melden als de samenhang tussen de elementen niet klopt, contraproductief is of voor verbetering vatbaar. Ook als het gaat om de elementen op het niveau van vormgeving en tot slot tussen de elementen van zin- en vormgeving.

De methode GEA past dit model van samenhang toe op alle niveaus binnen de organisatie, inclusief samenwerkingsverbanden met andere organisaties. Voor meer informatie zie ons onlangs verschenen boek ‘GEA: Enterprisearchitectuur in de praktijk’,met als subtitel ‘Betere prestaties door sturen op samenhang’.

Tot slot zou ik willen opmerken dat als de enterprisearchitectuurfunctie zich veel meer opwerpt als verbeteraar en bewaker van de samenhang met als doel performanceverbetering, en niet waar dit in de praktijk nogal eens op lijkt als een ‘overnemer van functies’, naar mijn idee zich duidelijker manifesteert en beter geaccepteerd wordt.