Invloed sociaaleconomisch model op EA 

Inleiding 

Het sociaaleconomische model waarin een organisatie opereert heeft invloed op de strategie, besluitvorming, interne organisatie en maatschappelijke verantwoordelijkheid van die organisatie.  Onze stelling is dat men het sociaaleconomische model waarin een organisatie opereert goed moet begrijpen om een effectieve Enterprise Architectuur vorm te geven die in lijn is met de strategie en besluitvorming van die organisatie. In deze blog gaan we kort in op de invloed van sociaaleconomische modellen op de Enterprise architectuur. 

Verschillende sociaaleconomische modellen 

Allereerst een korte beschrijving van de sociaaleconomische modellen die in de literatuur zoal worden onderscheiden: 

1. Het Angelsaksische model legt nadruk op een vrije markt, beperkte overheidsinterventie en een flexibele arbeidsmarkt. Bedrijven concurreren vrij en efficiëntie en winstmaximalisatie staan centraal.  

Overheidsbedrijven worden vaak geprivatiseerd om efficiëntie te verhogen. Bedrijven kunnen zich snel aanpassen aan economische schommelingen. Er is meer focus op korte-termijn winst en aandeelhouderswaarde dan op langetermijnstrategie. Er is sprake van een zeer flexibele arbeidsmarkt. 

Het Angelsaksische model wordt vooral toegepast in Engelstalige landen, zoals de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk, Canada en Australië. 

2. Het Rijnland model zoekt evenwicht tussen vrije markteconomie en sociale rechtvaardigheid. Het legt de nadruk op samenwerking tussen bedrijven, overheid en vakbonden, en richt zich op lange termijn stabiliteit en duurzame groei in plaats van snelle winstmaximalisatie.  

Familiebedrijven en coöperaties zijn belangrijk waardoor er niet alleen aandacht is voor aandeelhouderswaarde. Duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) spelen een grote rol. 

Dit model wordt vooral toegepast in landen zoals Duitsland en Nederland. 

Naast het Angelsaksische model en het Rijnland model worden nog andere modellen onderkend zoals het Scandinavische Model (Zweden, Noorwegen, Denemarken), het Staatsgeleide Model (Cuba, Noord-Korea en de voormalige Sovjet Unie) en het Gemengde Economische Model (Frankrijk, België, Spanje).  

We concentreren ons in deze blog vooral op de verschillen tussen het Angelsaksische model en het Rijnland model en de invloed daarvan op Enterprise Architectuur (EA). 

Invloeden van het sociaaleconomisch model op keuzes in de EA 

Enterprise Architectuur richt zich op de samenhang tussen organisatieonderdelen, processen, informatiesystemen en technologieën, alles in lijn met de strategie van de organisatie en de bredere economische en maatschappelijke context waarin de organisatie opereert. Het sociaaleconomisch model waarin een organisatie opereert heeft directe invloed op de keuzes binnen de Enterprise Architectuur.  

Strategische focus en Governance 

De keuzes in een Enterprise Architectuur van een Angelsaksisch georiënteerde organisatie zullen zich moeten bewijzen in de vorm van korte termijn aandeelhouders waarde. Keuzes die gaan over lange termijn doelen die niet uit te drukken zijn in financiële waarde, spelen geen rol in de Enterprise Architectuur. Verandervoorstellen moeten aantoonbaar financiële voordelen hebben. 

In een Angelsaksisch georiënteerde organisatie wordt besluitvorming zoveel mogelijk decentraal belegd en is er weinig standaardisatie op centraal strategisch niveau. Hierdoor is er behoefte aan slechts een ‘dunne’ Enterprise Architectuur met veel ruimte voor autonome architectuurkeuzes op decentraal/domein niveau. Het zwaartepunt van architectuur governance ligt ook op decentraal tactisch niveau en zal veelal onderdeel zijn van een agile ontwikkelmethodiek. 

In een Rijnland georiënteerde organisatie geeft de Enterprise Architectuur juist vorm aan lange termijn bedrijfsdoelen en komt tot stand in brede afstemming met diverse stakeholders. Er is veel aandacht voor op strategisch niveau vastgestelde principes en standaarden die naast winstgevendheid ook compliance en ESG-normen moeten waarborgen. Dit vraagt om een grotere rol van Enterprise Architectuur op centraal strategisch niveau. Enterprise Architectuur zal door de bedrijfsleiding eerder gezien worden als een instrument om te sturen op de samenhang. De architectuur governance zal over het algemeen op strategisch niveau verankerd worden. 

Innovatie en wendbaarheid versus compliance 

Innovatie en wendbaarheid zijn de primaire doelen in de Enterprise Architectuur van een Angelsaksisch georiënteerde organisatie. Nieuwe technologieën zoals AI, Blockchain en Cloud worden snel geadopteerd met als doel hiermee concurrentievoordeel te behalen. Deze organisaties hebben bijvoorbeeld snel een Cloud-first strategie toegepast met als doel kosten te besparen en snel te kunnen schalen. 

Ook DevOps en Continuous Deployment en andere Agile methodes worden in Angelsaksisch georiënteerde organisaties breed toegepast om snelle softwareontwikkeling en implementatie mogelijk te maken. In het geval van aanschaf van Commercial-off-the-shelf (COTS) software zal er meestal sprake zijn van een Best-of-Breed strategie. 

Compliance wordt gezien als noodzakelijk kwaad en wordt zo minimaal mogelijk ingevuld. 

Rijnland georiënteerde organisaties zijn vaak behoudender met het adopteren van nieuwe technologie. In de Enterprise Architectuur gaat het naast wendbaarheid ook over doelen als toekomstvastheid, weerbaarheid, duurzaamheid en compliance. Innovaties worden afgewogen in het licht van allerlei belangen. Dit vertraagt de besluitvorming aanzienlijk. In het geval van Cloud is vaak sprake van een hybride strategie om wel te profiteren van de voordelen waar het kan maar ook te voldoen aan bijvoorbeeld privacy-eisen. 

Bij de aanschaf van COTS software zal vaker dan in Angelsaksisch georiënteerde organisaties gekozen worden voor gestandaardiseerde ERP pakketten of andere software platformen. Grote bedrijven die opereren in het Rijnland model zoals Volkswagen, Siemens en Philips hebben veelal gekozen voor geïntegreerde en stabiele Enterprise systemen. 

Cybersecurity en Privacy 

In het Angelsaksische model bepalen organisaties grotendeels hun eigen beveiligingsbeleid. Security en Privacy worden gezien als een kostenpost. Er worden met name security en privacy maatregelen genomen om concurrentie gevoelige informatie te beschermen en boetes te vermijden. In de Enterprise Architectuur zullen Security en Privacy een onderschikte rol spelen en ingevuld worden volgens het principe van ‘just enough’. 

In het Rijnland model worden security en privacy veel meer vanuit overheidswege opgelegd en is het belang ervan ook maatschappelijk gedragen. Organisaties moeten voldoen aan wetten zoals GDPR en allerlei sector specifieke security normen. In hun Enterprise Architectuur worden principes als ‘Privacy by design’ en ‘Security by design’ gehanteerd.  

Duurzaamheid en Maatschappelijke Verantwoordelijkheid 

Angelsaksisch georiënteerde organisatie streven duurzaamheid na als de organisatie er financieel voordeel mee kan behalen. Enerzijds door kostenbesparing en anderzijds door goed renderende duurzame proposities te ontwikkelen.  

Hoewel Angelsaksisch georiënteerde organisaties zeker wel initiatief nemen op het gebied van Green IT is dit overwegend gemotiveerd vanuit het behalen van efficiëntie en kostenbesparing. Er is geen sterke verplichting van buitenaf. 

In het Rijnland model leggen overheden organisaties strenge duurzaamheidseisen op. Denk aan de CO2 uitstoot regels. Dit resulteert in belangrijke drivers in de Enterprise Architectuur van deze organisaties. Groene IT en energiezuinige datacenters zijn belangrijke aspecten in de Enterprise Architectuur. 

Conclusie 

Het is zeker niet in algemeenheid te zeggen welke Enterprise Architectuur benadering beter werkt. Dit hangt af van de bedrijfscultuur, economische context en wetgeving waarin een organisatie opereert.  

Een Enterprise Architectuur volgens het Angelsaksische Model is ideaal voor innovatieve, snelgroeiende organisaties die agility en digitale transformatie prioriteren. Valkuilen daarbij zijn onvoldoende aandacht voor risico’s in cybersecurity, privacy en lange-termijn stabiliteit.  

Een Enterprise Architectuur volgens het Rijnland Model is meer passend bij grote, gevestigde organisaties die naast financiële doelstellingen ook duurzaamheid, compliance en weerbaarheid belangrijk vinden. Valkuilen van deze benadering is een te trage en bureaucratische besluitvorming en een te trage adoptie van nieuwe technologieën. 

Veel Enterprise Architecten hebben een profiel dat aansluit bij het Rijnland model. Ze voelen zich comfortabel in een afweging van diverse belangen met een focus op lange termijn doelen. Een ander deel van de Enterprise Architecten heeft weer een profiel dat aansluit bij het Angelsaksische model waarbij de uitdaging zit in het optimaliseren van de wendbaarheid.  

Een Enterprise Architect die solliciteert bij een organisatie zou vooraf moeten na gaan in welk sociaaleconomisch model de organisatie opereert en of dit bij hem of haar past. Ook voor recruiters is het van belang om te bepalen of het profiel van de architect overeenkomt met het sociaaleconomisch model waarin de organisatie opereert. 

Overigens kan bij het samenstellen van een architectuurteam zeer nuttig zijn om ook een of enkele architecten te hebben met een profiel dat past bij een ander sociaaleconomisch model. Dit voor een gezonde balans en om te voorkomen dat in één van de eerder genoemde valkuilen gelopen wordt.